17.03.2014, Murat Yülek, Dünya
2014 yılı Ocak ayı sanayi üretimi rakamları neredeyse harika. Hele hem Türkiye hem de çevre ülkelerdeki siyasi ve sosyal gelişmelerin menfi etkisi dikkate alınınca. İlk baştan söyleyelim; bu yükseliş büyük ölçüde, kur ve dış pazarlardaki nisbi canlanma sayesinde ihracatın canlanmasından kaynaklanıyor. İhracat kurun etkisiyle önümüzdeki aylarda olumlu bir trend kırılması yaşamaya devam edecek; bu da ya sanayi üretiminin aynı kırılmayı yaşaması ya da belli aylarda sanayi üretiminde sıçramalar olmasına sebep olacak gibi görünüyor. Ancak, reel kur yeniden enflasyon farklarından dolayı değer kazanmaya devam ederse bu hikaye de 2011 sonrası gibi sonuçlanabilir.
Bu hafta, 2013 yılındaki sanayi sektörü rakamlarına ‘sistemik’ olarak bakalım. ‘Sistemik’ kelimesinden kasıt, ısı mühendislerinin yaptığı gibi, ‘sistemi’ tanımlayıp giriş çıkışları belirlemek.
Sanayi sektörü, yurt içi ve dışından girdileri ‘sisteminin içine alıyor,’ bunları sektördeki emek ve sermaye gücüyle birleştirerek ‘sanayi katma değerini’ üretiyor. Biliyorsunuz, ‘katma değer’ şirketin (ya da şirketlerin toplulaştırıldığı sektör ya da ülkenin) kullandığı emek ve ürettiği kârının toplamı manasına geliyor. Katma değer aynı zamanda, toplam üretilen ekonomik değer (ciro olarak düşünün) ile şirket (ya da sektör) dışı tedarikçilerden sağlanan girdilerin değeri arasındaki farka da eşit. Sanayi sektörü, tedarik ettiği girdiler ve kendi ürettiği katma değerin birleşimi olan ekonomik değerin bir kısmını ülke içinde satıyor, kalanını da ülke dışına ihraç ediyor.
İşte bu ‘sisteme’ rakamları eklersek ortaya 2013 yılı için kabaca şöyle bir resim çıkıyor: Türkiye’nin 2013 yılındaki toplam ithalatının (252 milyar dolar) 180 milyar dolar civarındaki kısmı sanayi girdisi idi (yatırım malları, enerji, ham ve ara mallar.) Burada varsayımımız, toplam 55 milyar dolarlık enerji ithalatının 25-30 milyar dolarlık kısmının sanayi tarafından kullanıldığı.
Bu dış girdiler üzerinden (iç girdileri hesaba katmıyorum) sanayi sektörü geçen sene yaklaşık 225 milyar dolar değerinde katma değer üretti. Yani, kabaca 830 milyar dolar seviyesinde gelecek olan 2013 GSYH’sının yüzde 27 civarı sanayi katma değerinden oluştu.
2013 yılında sanayi sektörü böylece toplam 405 milyar dolarlık ekonomik değer üretti. Bu ekonomik değerin 124 milyar dolarlık kısmı (yani toplam ihracatın yaklaşık yüzde 82’si) yurtdışına ihraç edildi. Yani, sanayi katma değerinin yüzde 55’i, sanayi sektörü tarafından üretilen ekonomik değerin ise yüzde 30’u Türkiye’ye döviz kazandıran ihracat ürünleri olarak yurtdışına sevk edildi.
Bu iki rakam önemli. Tekrar edelim; sanayi şirketlerinin ürettiği katma değerinin yarısından fazlası ihracata dönüştü. İthal edilen girdileri de katarsak sektörün ürettiği toplam değerin üçte biri ihraç edildi. Zira, ihracatımızın çok büyük kısmı sanayi ürünlerinden oluşuyor.
Sanayi sektörünün önemi ihracat alanında oynadığı bu rolden kaynaklanıyor. Sanayi, dış dünyanın tüketimini, Türkiye’de istihdam ve döviz kaynağına tercüme eden bir sektör.
Ocak ayı ihracat rakamlarını, sanayi üretim endeksleri ve reel kur üzerinden haftaya inceleyeceğiz.
